8.7 Çoklu Ortamlarda Eğitim

Çoklu Ortamlarla Eğitim

Uzaktan eğitim alanında ve uygulamalarında çoklu ortam kavramı sıkça kullanılmaktadır. Multimedya olarak da bilinen çoklu ortam kavramı iki ya da daha çok farklı ortamın uzaktan eğitim uygulamalarını daha etkili kılmak üzere birbirleriyle bütünleştirilerek kullanılmasını anlatmaktadır. Ancak, günümüzde bu kavram daha çok bilgisayara dayalı etkileşimli çoklu ortamları niteler biçimde kullanılmaktadır[1]. Uzaktan eğitimde teknoloji temelli değişik çoklu ortamlar vardır. Uzaktan eğitim yapabilmeyi sağlayabilen bu ortamlardan başlıcaları; etkileşimli CD’ler, hipermedya, etkileşimli video ve sanal gerçekliktir.

Etkileşimli CD’ler: Benzetimlerin giderek çok kullanılması, lazer disk ve bilgisayar teknolojilerinin ortaya çıkışını hızlandırmıştır. 4.72 inç yarıçaplı tek bir CD, yaklaşık 300.000 sayfalık metni, 10.000 fotoğrafı ve çizimi, görüntüyü ya da bir saatlik sesli-hareketli görüntüyü saklayabilmektedir. Mikro işlemciler ve daha da etkili CD sürücüleri istenen bölümleri hızla bulabilmekte, metinleri, görüntüleri, sesleri animasyonları, görsel-işitsel araçları entegre ederek bir araya getirebilmektedir.

Uzaktan eğitim amaçlı CD’ler üç değişik kümede toplanırlar. Bunlar;

yazı yazma, matematiksel sorun çözme, okuma, çizme ve tasarım becerisi geliştirenler,
sosyal bilimler, fen bilimleri, güzel sanatlar, edebiyat ve daha değişik alanlarda bilgi açıklayıcılar,
sözlük, ansiklopedi, makaleler, bildiriler gibi konulardaki referans çalışmalarıdır[2].

Etkileşimli CD’ler, müzik, grafik, yazı, canlandırma ve gerçek hareketli görüntülerden oluşan ve temelde eğlence amaçlı olarak geliştirilmiş programları içeren disklerdir. Bu diskler de, aynı CD-ROM’lar gibi, 12 cm çapında ve dayanıklı plastik malzemeden üretilmişlerdir. Ancak, CD-ROM’ların tersine, etkileşimli CD’lerin kullanılabilmesi için temelde bir bilgisayar değil, yalnızca etkileşimli CD’leri işletmek üzere geliştirilmiş özel bir aygıt gereklidir. Bu aygıt, doğrudan televizyona ya da bir monitöre bağlanabilmekte; kullanıcı kişi, üzerinde denetim çubuğu ve düğmeler bulunan özel bir uzaktan kumandayı kullanarak etkileşimli CD’deki yazılım programıyla etkileşime girebilmektedir[3].

Hipermedya: Hipermedya, metin, grafik, gerçek hareketli görüntü, canlandırma ya da ses biçimindeki farklı bilgi birimleri ile bu birimler arasında kullanıcının kolaylıkla hareket edebilmesine elverişli bağlantı olanaklarını içeren bilgisayar yazılımlarıdır. Bu tür bir yazılım, birbirini belirli bir sıra ile izleyen bir düzene sahip değildir. Hipermedya yazılımında bilgiler belirli bölümler altında toplanmıştır. Bu bölümlerin nasıl bir düzen içinde birbirleriyle ilişkilendirileceği ve bu ilişkilendirme sonucunda nasıl bir bütünün oluşacağı tümüyle kullanıcının kararına bırakılmıştır. Hipermedya yazılımlarının bu özelliği, kullanıcılarına oldukça etkileşimli ve araştırmaya yönlendirici öğrenme olanakları sağlamaktadır.

Hipermedya ile aynı özellikleri taşıyan, ancak kullandığı bilgi türü bakımından farklılaşan bir sistem de hyperteks’tir. Hiperteks, yalnızca yazı ve çizelge, şekil, hareketsiz resim ve kroki gibi yazısal bilgi birimleri ile bu birimler arasında kullanıcının istediği ilişkileri kurabilmesine elverişli bilgisayar yazılımlarıdır. Hiperteks yazılımları da hipermedia yazılımları gibi ardışık bir düzene sahip değildir[4].

Etkileşimli Video: Etkileşimli video, görüntü ve sesi içeren, video diskler ile bilgisayar tarafından üretilen, metin ve grafiğin en iyi denetimle aynı anda kullanılabilmesini sağlayan bilgisayarlı bir video sistemidir. Etkileşimli video, televizyon ve bilgisayar destekli eğitimin özelliklerini kullanarak çoklu ortam yaratan bir sistemdir. Bu sistemde uzaktan eğitim öğrencilerine, bir takım görüntüler bilgisayarın kontrolüyle sunulmaktadır. Öğrenciler yalnızca görüntüleri izlemek ve sesleri dinlemekle kalmayıp etken yanıtlar da verebilmektedir. Öğrenci bu katılımıyla sunulan bilgi, araç ve gerecin sunuluş şeklini ve yönünü etkileyebilmektedir. Görüntüler hızlı ya da yavaş ya da bir slayt gösterisinde olduğu gibi kareler şeklinde gösterilebilmektedir[5].

Sanal Gerçeklik: Sanal gerçeklik; bilgisayarca oluşturulan dünya görüntüsüne kullanıcının katılması ve bu dünyayla kullanıcının gezinin kaptanı olmasına izin verilmesine olanak sağlayan bilgisayarca üretilen bir ortamdır. Bilgisayarın yarattığı sanal gerçeklik ortamlarında gezilebilir ve etkileşime girilebilir. Bu kombine hareket, insanın "televarlık" denilen psikolojik duruma geçmesini sağlar. Sanal gerçeklikte insanın ilgisi duyusal benzetimlere odaklaşmaktadır ve insan dışarıdan şeylere ilgi göstermemektedir. İnsan kendini hiç görmediği bir rüyadaymış gibi hissedebilir. Bu arada öğrenme CD'si, insanın öğrenme merkezlerini açar ve buralara yeni bilgi ve becerilerin girmesi sağlar[6].

Sanal gerçeklik teknolojisi, geniş uygulama alanları bulmuştur. Mimarlar yıllardır bilgisayar destekli tasarım (CAD) teknikleri kullanmaktadırlar. Planlanan yapılara girilebilmektedir. Bu etkilere dayalı olarak değişiklikler yapılmaktadır. İtfaiyeciler de bu uygulamalarla çalışmaktadır. Kısıtlı hareketi olan kişiler, kütüphaneleri, müzeleri, hava alanlarını ve kentin caddelerini ve sokaklarını gezebilmektedirler. Geleneksel uzaktan eğitim araç-gereçleriyle öğrenmede zorlanan öğrenciler için de sanal gerçeklik önemli olanaklar sunmaktadır.

Örneğin; ilgi ya da odaklanma eksikliği olan öğrenciler sanal gerçeklikten yaralanabilmektedirler.

Kaynakça

[1] Deryakulu, D.(1998a), “ Çoklu Ortamlar” Çağdaş Eğitimde Yeni Teknolojiler (Ed: B. Özer), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları, No 1021.

[2] Hackbarth, S. (1996), The Educational Technology Handbook: A Coprehensive Guide: Process and Products for Learning, New Jersey: Englewood Clifss, Educational Technology Publications.

[3] Deryakulu, D.(1998a), a.g.e.

[4] Deryakulu, D.(1998a), a.g.e.

[5] Demirel, Ö., Seferoğlu, S. ve Yağcı, E. (2002)., Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme, Ankara: Pegema Yayıncılık.

[6] Hackbarth, S. (1996), a.g.e.