2.2. Türkiye’de Uzaktan Eğitime İlişkin İlk Uygulamalar
Türkiye’de Uzaktan Eğitime İlişkin İlk Uygulamalar
1924:
John Dewey, öğretmen yetiştirme konusunda uzaktan eğitimi teklif etmiştir, bu Türkiye'nin ilk kez uzaktan eğitim kavramıyla tanışmasını sağlamıştır.
"Evvelce açılmasını tavsiye ettiğim mütalea klüplerine ilâveten bugün tedris hayatında bulunan muallimlerin bilmuhabere ders almaları da muvafık olur. Bu dersler, ya Maarif Vekilliği veya bir muallim mektebi tarafından idare olunur." [i]
"Dissemination of literature among teachers via service correspondence courses, and sending teachers abroad for further study were also recommended" [ii]
John Dewey, (1859-1952)
1927:
Türkiye’de uzaktan eğitim fikri ilk kez 1927 yılında eğitim sorunlarının görüşüldüğü bir toplantıda Milli Eğitim Bakanı Mustafa Necati tarafından gündeme getirilmiştir. Bu toplantıda halkın okur yazar hale getirilmesinde uzaktan eğitimden yararlanılması gerektiği vurgulanmıştır. O yıllarda mektupla öğretim şeklinde önerilen uzaktan eğitim uygulaması, halkının %90’ı okur yazar olmayan bir ülkede öğretmensiz öğretilemeyeceği kanısı sebebiyle başlatılamamıştır. [iii]
1956:
Türkiye’deki uzaktan eğitim uygulamasını, 1956 yılında Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü başlatmıştır. Bu uygulamada, bankalarda çalışanlar mektupla öğrenim görmüşlerdir. Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde uzaktan eğitim uygulamaları ilk kez 7.11.1960 tarihinde “Mektupla Öğretim” adı altında ve deneme öğretimi olarak başlamıştır. Bu denemeden sonra 26.2.1966 tarihinde Mektupla Öğretim ve Teknik Yayınlar Genel Müdürlüğü kurulmuştur. Bir süre 7. Akşam Sanat Okulu ve Mektupla Öğretim Merkezince yürütülen Mektupla Öğretimin kapsamı 5.6.1974 tarih ve 98341 sayılı Bakanlık onayı ile her düzeyde mektupla öğretim etkinliklerini içerecek biçimde genişletilerek Mektupla Öğretim Merkezi kurulmuştur. 1.7.1974 tarih ve 420-14053 sayılı Bakanlık onayı ile de bu merkeze bağlı olarak Mesleki ve Teknik Öğretim Mektupla Öğretim Okulu adı ile bir okul açılmıştır. Mektupla Öğretim Okulu’nda mesleki-teknik kursların yanı sıra, Üç Yıllık Eğitim Enstitüleri ile Kız Teknik Yüksek Öğretmen Okulu, Erkek Teknik Yüksek Öğretmen Okulu ve Ticaret Turizm Yüksek Öğretmen Okulunun bütün bölümlerinin programları uygulanmaya konulmuştur. Bu programlara 1974-1975 öğretim yılında yaklaşık 50 bin öğrenci kaydedilmiştir. Mektupla Öğretim Merkezi 26.9.1975 gün ve 01/3745 sayılı Bakanlık Onayı ile kurulan Yaygın Yükseköğretim Kurumuna bağlanmıştır[iv].
1956:
1960:
1966:
1974:
• 1974'te Mesleki ve Teknik Öğretim Mektupla Öğretim Okulu açılmıştır.
Bu okul bünyesinde
- Mesleki-teknik kurslar
- Üç Yıllık Eğitim Enstitüleri
- Kız Teknik Yüksek Öğretmen Okulu
- Erkek Teknik Yüksek Öğretmen Okulu
- Ticaret Turizm Yüksek Öğretmen Okulu açılmıştır.
Yaygın Yükseköğretim Kurumu, (YAYKUR) Lise ve dengi okullardan mezun olarak bir üniversite ya da yüksek okula girme olanağı bulamayan öğrencilere, toplumumuzun gereksinim duyduğu alanlarda eğitim teknolojisinin bütün gereklerini kullanarak, Hükümet Programlarında ve Kalkınma Planlarında yer alan hedefler doğrultusunda öğretim olanağı hazırlamak amacıyla 26.09.1975 gün ve 01/3475 sayılı Bakanlık Onayına dayalı olarak kurulmuştur.
1975:
1) Açık Öğretim Programları: Bu programlar; mesleki ve teknik kurslar, mektupla öğretim programları, ara insan gücü yetiştirmeye yönelik programlar ve dışarıdan bitirme programlarından oluşmaktadır.
Mesleki ve teknik kurslar,
I., II., III. sınıf yetkili elektrikçilik
besin beslenme,
daktilografi,
teknik resim,
tv onarım
radyo onarım kurslarıdır.
Mektupla öğretim programları,
Üç Yıllık Eğitim Enstitüleri,
Kız Teknik Yüksek Öğretmen Okulu,
Erkek Teknik Yüksek Öğretmen Okulu,
Ticaret ve Turizm Yüksek Öğretmen Okulu öğretim programlarıdır.
*Bu bölümler 1975-1976 ve 1978-1979 yıllarında sonlandırılmıştır.
Ara insan gücü yetiştirmeye yönelik programlar
Teknik bilimler, Sosyal bilimler ve Hayati bilimler bölümü:
* Bu bölümler 1978-1979'da sonlandırılmıştır.
Dışarıdan bitirme programları
Yüksek İslam Enstitüleri,
Ticaret ve Turizm Yüksek Öğretmen Okulu programlarıdır.
İki Yıllık eğitim Enstitüleri programlarına ilköğretmen okulu çıkışlılar, Ticaret ve Turizm Yüksek Öğretmen Okulu programlarına ticaret lisesi çıkışlılar, Yüksek İslam Enstitüleri Programlarına ise imam hatip okulu çıkışlılar öğretmen yetiştirmek amacıyla 1975-1976 öğretim yılında kaydedilmişlerdir. İki Yıllık Eğitim Enstitüleri programlarına kayıtlı öğrenciler için yaz uygulamaları düzenlenmiş; bu öğrenciler, daha sonraki öğretim yıllarında Bursa ve Kayseri Eğitim Enstitülerine devredilmişlerdir. Ticaret ve Turizm Yüksek Öğretmen Okulu ile Yüksek İslam Enstitüleri programlarına kayıtlı öğrenciler ise 1975-1976 öğretim yılından sonra okullarına devredilmişlerdir. Tüm programlarla ilgili eğitim öğretim hizmetlerini, 1978 yılına kadar mesleki ve teknik kurslar ile eğitim enstitüleri programları dışındaki programları 1978 yılında kurulan Açık Yüksek Okul Müdürlüğü yürütmüştür. 22 Kasım 1978 gün ve 56312 sayılı Bakanlık onayı gereğince Öğretmen Okulları Genel Müdürlüğü organizatörlüğünde YAYKUR, İlköğretim Genel Müdürlüğü ve Özlük İşleri Genel Müdürlüğünce ortaklaşa hazırlanan “Orta Öğrenimli İlkokul Öğretmenleri Yüksek Öğrenime Kavuşturma Projesi” doğrultusunda iki yıllık eğitim enstitüsü tamamlama programlarına kaydedilen yaklaşık 15.000 ilkokul öğretmeni ile ilgili hizmetlerin yürütülmesini Açık Yüksek Okul Müdürlüğü yüklenmiştir.
1978:
Açık Yüksek Okul Müdürlüğü kurulmuştur.
Açık Yüksek Okul 29.1.1981 gün ve 209/301 sayılı Bakanlık onayı ile kapatılmış; 24.4.1981 gün ve 1154 sayılı Bakanlar onay ile de “Mesleki ve Teknik Mektupla Öğretim Okulu’nun adı Mesleki ve Teknik Açık Öğretim Okulu” olarak değiştirilmiştir[iv].
Meslekî ve Teknik Açık Öğretim kurumu, Millî Eğitim Temel Kanunun genel amaçlarına ve bu Kanun ile Çırak, Kalfa ve Ustalık Kanunu temel ilkelerine uygun olarak en az ilkokulu bitiren yurttaşlara uzaktan öğretim veya gerektiğinde yüzyüze eğitim programlarını uygulayarak meslek kazandırmak ve bu yolla onları hayata hazırlamak amacıyla kurulmuştur.
Uzun yıllar Film Radyo ve Televizyonla Eğitim Başkanlığı bünyesinde hizmet veren Mesleki ve Teknik Açık Öğretim Okulu, 03.04.1998 tarih ve 4359 sayılı kanunla hizmetlerini Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü bünyesinde vermeye başlamıştır.
Mesleki ve Teknik Açık Öğretim Okulu, halen faaliyetlerini 14 Eylül 2011 tarih ve 652 sayılı kanun hükmünde kararname ile kurulan Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü bünyesinde sürdürmektedir. [vv]
2) Örgün Öğretim Programları: YAYKUR bünyesinde iki kümede toplanabilecek örgün öğretim programları uygulanmıştır. Bunlar, yabancı diller yüksekokulları ve meslek yüksek okulları programlarıdır.
a) Yabancı Diller Yüksek Okulları Programları: Sanayi ve turizm kesiminde tercüman ve büro elemanı yetiştirmeyi amaçlayan programlardır. Bu programlar 1975-1976 öğretim yılından itibaren İngilizce, Fransızca ve Almanca olmak üzere üç dilde uygulamaya konulmuştur.
b) Meslek Yüksek Okulları Programları: Bunlar; teknik, sosyal ve hayati bilimler alanlarında ara insangücü yetiştirmeyi amaçlayan programlardır. 1975-1976 ve 1976-1977 öğretim yıllarında bu programlara öğrenci kaydedilmiştir. 1980-1981 öğretim yılına kadar yeni öğrenci alımı durdurulmuştur. 1976-1977 ve 1977-1978 öğretim yıllarında ise, ikinci sınıf programlarına, Açık Yüksek Öğretim birinci sınıf programlarını tamamlayan öğrencilerin kayıtları yapılmıştır. Ayrıca, 1978-1979 öğretim yılında Açık Yükseköğretim Programlarının tüm öğrencileri, birinci ve ikinci sınıf öğrenimlerini tamamlamak üzere Meslek Yüksekokullarına aktarılmışlardır[iv].
Ancak, çağdaş teknolojinin eğitimde kullanılması girişimleri sürdürülmüştür. 1981 yılında ülke çapında okuma yazma seferberliği başlatılmıştır. Televizyon Okulu programları yayınlanmış, yayınlanan bu programların da, okuma- yazma öğretimine önemli katkıları olmuştur. Aynı yıl Türkiye’de, uzaktan eğitim bakımından önemli bir gelişme daha olmuştur. Bu yılda, yükseköğretimi yeniden düzenleyen 2547 sayılı yasa yürürlüğe girmiş, bu yasayla da, yüksek öğretim basamağında uzaktan eğitim yapma görevi üniversitelere verilmiştir. Bir yıl sonra ise, uzaktan eğitim yapma görevini Anadolu Üniversitesi üstlenmiştir. [vi]
•1981 yılında ülke çapında okuma yazma seferberliği başlatılmıştır. Televizyon Okulu programları yayınlanmış, yayınlanan bu programların da, okuma- yazma öğretimine önemli katkıları olmuştur.
• Yükseköğretimi yeniden düzenleyen 2547 sayılı yasayla da, yüksek öğretim basamağında uzaktan eğitim yapma görevi üniversitelere verilmiştir.
1982:
•Uzaktan eğitim yapma görevini Anadolu Üniversitesi üstlenmiştir.
•Uzaktan eğitim, Anadolu Üniversitesi’ne ilk kez 1982 yılında girmiş bir kavram değildir. Bu üniversite, Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi bünyesinde Televizyonla Eğitim Enstitüsü ve İletişim Bilimleri Fakültesi deneyimleri ve 1970'li yıllara dayanan akademik ve teknolojik birikimlere sahipti.
•Kurulduğu ilk yılda yalnızca İş İdaresi ve İktisat programlarında eğitim veren Açıköğretim Fakültesi, şu an Türkiye Cumhuriyet vatandaşlarına yönelik 8 tane lisans (Felsefe, Halkla İlişkiler ve Reklamcılık, Sağlık Yönetimi, Sosyal Hizmet, Sosyoloji, Tarih, Türk Dili ve Edebiyatı, Yönetim Bilişim Sistemler) 34 tane Önlisans ( Adalet, Aşçılık, Bankacılık ve Sigortacılık Önlisans Programı, Büro Yönetimi ve Yönetici Asistanlığı, Çağrı Merkezi Hizmetleri, Çocuk Gelişimi, Dış Ticaret, Elektrik Enerjisi Üretim, İletim ve Dağıtımı, Emlak ve Emlak Yönetimi, Ev İdaresi, Fotoğrafçılık ve Kameramanlık, Halkla İlişkiler ve Tanıtım, İlahiyat, İnsan Kaynakları Yönetimi, İşletme Yönetimi, Kültürel Miras ve Turizm, Laborant ve Veteriner Sağlık, Lojistik, Marka İletişimi, Medya ve İletişim, Menkul Kıymetler ve Sermaye Piyasası, Muhasebe ve Vergi Uygulamaları, Özel Güvenlik ve Koruma, Perakende Satış ve Mağaza Yöneticiliği, Radyo ve Televizyon Programcılığı, Sağlık Kurumları İşletmeciliği, Sosyal Hizmetler, Spor Yönetimi, Tarım, Tıbbi Dokümantasyon ve Sekreterlik, Turizm ve Otel İşletmeciliği, Turizm ve Seyahat Hizmetleri, Yaşlı Bakımı, Yerel Yönetimler) programı sunmaktadır.
•Bunlara ek olarak 1993'te kurulan İktisat Fakültesinde 5 (Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri, İktisat, Kamu Yönetimi, Maliye, Uluslararası İlişkiler), İşletme Fakültesinde 4 tane (Havacılık Yönetimi, İşletme, Konaklama İşletmeciliği, Uluslararası Ticaret ve Lojistik Yönetimi) uzaktan lisans programı uygulanmaktadır. (2015 verileri)
2010:
Türkiye'de uzaktan eğitim yapan özel kuruluşlar 2010 yılında çıkartılan "Milli Eğitim Bakanlığı Özel Öğretim Kurumları Uzaktan Öğrenim yapan Dershane ve Kurslar Yönergesi"ne tabidirler.
[i] John Dewey, Türkiye Maarifi Hakkında Rapor, 1939, İstanbul, Devlet Basımevi, s.20-21. https://www.tbmm.gov.tr/
[ii] Turan, Selahattin, John Dewey's Report of 1924 and His Recommendations on the Turkish Educational System Revisited, 1997. s.17.
[iii] Alkan, C. (1987), Açıköğretim “Uzaktan Eğitim Sistemlerinin Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları No 157
[iv] Milli Eğitim Bakanlığı (1982), Yaygın Yüksek Öğretim Kurumu (YAYKUR), Ankara: Mesleki ve Teknik Açıköğretim Okulu Matbaası.
[vv]http://mtao.meb.gov.tr/www/kurumun-tarihcesi/icerik/25
[v] http://bthae.ankara.edu.tr/
[vi]Kaya, Z (1996), Uzaktan Eğitimde Ders Kitapları “Açıköğretim Lisesi Örneği”, Ankara: Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Baskı Atölyesi.
Açık Öğretim Lisesi
Anadolu Üniversitesi AçıkÖğretim Fakültesi