10.6 Program Değerlendirmede Ölçütler, Standartlar ve Ölçme Araçları
Program Değerlendirmede Ölçütler, Standartlar ve Ölçme Araçları
Değerlendirme uygulamasının temelini, ölçütler, standartlar ve ölçme araçları arasındaki farklar oluşturur.
Ölçütler, programı değerlendirmek için önemli temeller olarak görülen bir programın özellikleridir.
Standartlar ölçütün ne kadarı yeterlidir? sorusuna yanıt verir. Ölçme araçları, ölçütlerdeki performans hakkında veri toplamak için kullanılan ölçümlere işaret eder. Değerlendirme hakkında var olan düşünceleri iki sorun sıkıntıya sokar.
Bu sorunlardan birincisi, kişilerin ölçütler, standartlar ve ölçme araçlarını ayırt etmede başarısız olmasıdır.
İkincisi ise geniş kapsamlı uzaktan eğitim programlarının pek çok kişiye hizmet vermesi nedeniyle çoğul taraflarının olmasıdır.
Bir uzaktan eğitim programdaki farklı taraflar ölçütün önemi, belli standartların uygunluğu ya da ölçme araçlarının ilişkisi konusunda sıklıkla görüş ayrılığına düşer. Bu konuda çoğul ölçütlerin birleştirilmesi ve eğitim programı değerlendirilmesinin düzenlenmesinde çoğul ölçütler kullanılması gereğini vurgular. Daha da ötesi, değerlendirme, anahtar tarafların programın değeri hakkında kendi yargılarını formüle etmede kullandığı standartları açıklama işlevi vermelidir.
Ölçütler, programı değerlendirmek için önemli temeller olarak görülen bir programın özellikleridir.
Standartlar ölçütün ne kadarı yeterlidir? sorusuna yanıt verir. Ölçme araçları, ölçütlerdeki performans hakkında veri toplamak için kullanılan ölçümlere işaret eder. Değerlendirme hakkında var olan düşünceleri iki sorun sıkıntıya sokar.
Bu sorunlardan birincisi, kişilerin ölçütler, standartlar ve ölçme araçlarını ayırt etmede başarısız olmasıdır.
İkincisi ise geniş kapsamlı uzaktan eğitim programlarının pek çok kişiye hizmet vermesi nedeniyle çoğul taraflarının olmasıdır.
Bir uzaktan eğitim programdaki farklı taraflar ölçütün önemi, belli standartların uygunluğu ya da ölçme araçlarının ilişkisi konusunda sıklıkla görüş ayrılığına düşer. Bu konuda çoğul ölçütlerin birleştirilmesi ve eğitim programı değerlendirilmesinin düzenlenmesinde çoğul ölçütler kullanılması gereğini vurgular. Daha da ötesi, değerlendirme, anahtar tarafların programın değeri hakkında kendi yargılarını formüle etmede kullandığı standartları açıklama işlevi vermelidir.
Ölçütler: Ölçütler, programı değerlendirmek için önemli temeller olarak ele alınan program özellikleridir.
Örneğin; uzaktan eğitimdeki öğrenci başarısı uygulamada kullanılan öğretim materyallerinin başarısını yargılamak için ölçüt olarak kullanılabilir. Toplumsal yarar, tarımı yaygınlaştırmaya yönelik bir uzaktan eğitim programını değerlendirmek için bir ölçüt olabilir.
Ölçütler, uzaktan eğitim programına kişilerin verdikleri değerin bir ifadesidir. Bunlar, diğer kişilerin deneyimlerinde inançlarda, kişisel deneyimde ve yürütülen araştırmanın sonuçlarında temel bulur. Ölçütler uzaktan eğitim programı hakkında neyin önemli olduğuna ilişkin yargıları gösterir.
Bireyler önemli olduğuna inandıkları ölçüt konusunda görüş ayrılığına düşebilir. Çünkü insanlar kişisel deneyimlerinde, teklif edilen ve benzer programlarla olan yakınlıklarında, ilgili araştırma bilgilerinde farklıdır. Daha da ötesi, görüş farklılıkları vardır. Çünkü tek bir eğitim programının pek çok değişik çıktısı vardır. Bu çıktıların her biri uzaktan eğitim programında yer alan ya da programdan etkilenen anahtar gruplar için farklı sonuçlar ortaya koyar. Değerlendirmeye yönelik yapılan yaygın bir eleştiri vardır. Bu eleştiri, çalışmanın yeterli olmasına karşın sonuçların ilgisiz çıkmasıdır. Sonuçların ilgisiz çıkmasının nedeni de yanlış ölçütlerin kullanılmasıdır. Uzaktan eğitimde program değerlendirmenin tasarlanmasında temel bir konu programın yargılanacağı ölçütlerin belirlenmesidir.
Ölçütlerin aşamalı bir yapıda düzenlenmesi önerilmektedir. Herhangi bir ölçüt, daha üst düzey ölçütün bir parçası olarak ya da daha düşük düzey ölçütün içinde ifade edilebilir. Daha düşük düzey ölçütlerde bir ölçüt belirleme, değerlendirmede neyin önemli olduğunu açıklamak için yarar sağlar. Ayrıca ölçütün belirlenmesi, yargılama sürecini kolaylaştırır.
Standartlar: Standartlar, ölçütlerin istenen düzeyini ya da niteliğini gösterir.Örneğin; yabancı dil dersindeki öğrenci başarı düzeyi, yeni öğretim materyalleri için gözlenmelidir.
Resim 6.1 Türk standartları enstitüsü
Resim 6.1 Türk standartları enstitüsü
Ölçütler gibi standartlarda yargılama konusudur. Önemli bir program özelliğinin gerekli miktarı bireylere ya da gruplara göre değişir. Bir grupta bile, program standartları zaman ve yere göre değişebilir. Standartlar göreli, kısmen, ilişkili ya da katı olabilir.
Örneğin; öğrencilerden dersin % 85’inde başarılı olmasının beklenmesi bir standarttır.
Ölçme Araçları: Ölçme araçları, önemli olarak belirlenen ölçütlere göre performans hakkında veri toplanması için kullanılan araçlardır. Ölçme araçlarının seçimi, değerlendirme çalışmaları düzenlemede önemli bir adımdır. Çünkü araçların seçimi, değerlendirme için ölçütlerin nasıl tanımlanması gerektiğinin belirlendiği son noktadır. Ölçüt seçiminde üç etmen vardır.Bunlardan birincisi aynı ölçütü hedefleyen farklı veri türleri toplanabilir. Değişik ölçme araçları tek bir ölçütte kişilerin performansını yeterince değerlendirmek üzere gerekebilir.
Örneğin; bakanlık personelinin yönetim eğitimi dersindeki başarısı, ne öğrenildiğini içeren bir test ile puanlayarak ya da gözlenerek değerlendirilebilir.
İkincisi, eğitim programları, farklı ölçümlerin kullanılmasını gerektiren çoğul başarı ölçütlerine sahiptir.
Örneğin; bir ders kitabı projesinin başarısı, ders kitabını kullanan öğrencilerin başarısına ve yeni materyallere yönelik olarak öğretmenlerin tutumuna dayanır.
Üçüncüsü de değerlendirme yapılarak elde edilen verilerin niteliği kullanılan ölçme araçlarının niteliğinden iyi değildir.
Genelde program personeli ölçütler ve standartlar arasındaki farkı görmede başarısız olur ve aldırmadan bunları birbirinin yerine kullanır. Ölçütler uygun olabileceği ya da uygun olmayabileceği gibi standartlarda düşük ya da yüksek olabilir.
Benzer şekilde, ölçütler ve ölçme araçları arasındaki fark zaman zaman görülmez. Bu farkın görülmesi önemlidir. Çünkü aynı ölçütlerin değişik ölçme araçları olduğunu hatırlatır.